Cây khổ sâm và các công dụng chữa bệnh mà ít ai biết

Cây khổ sâm, một loại dược thảo được sử dụng trong Y Học Cổ Truyền từ lâu, được biết đến như một phương thuốc hiệu quả trong điều trị nhiều bệnh khác nhau. Nó được ứng dụng để chữa ung nhọt, sang lở, đau bụng, khó tiêu, lỵ, và viêm loét dạ dày tá tràng. Bên cạnh đó, khổ sâm cũng có tác dụng trong việc điều trị các vấn đề về da như mẩn ngứa, phong hủi, vảy nến, cũng như các bệnh lý nội tiết như viêm âm đạo trùng roi và sa sinh dục. Bài viết dưới đây sẽ đi vào chi tiết hơn về các tác dụng và cách sử dụng khổ sâm.

Cây khổ sâm dược liệu

Tên gọi, danh pháp

Khổ sâm (Croton tonkinensis Gagnep) là một loài thực vật có hoa thuộc họ Euphorbiaceae (Thầu dầu).

Dược liệu từ cành và lá Khổ sâm có tên khoa học là Folium Crotonis tonkinensis.

Đặc điểm tự nhiên

Khổ sâm cho lá là loại cây nhỏ với chiều cao khoảng 1m. Lá của cây có hình mũi mác mọc so le nhưng thường gần như đối với nhau, đôi khi có thể mọc thành vòng 3-4 lá với nhau. Cả hai mặt lá đều phủ đầy lông. Hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành cụm, mang màu sắc đẹp mắt. Quả của cây có màu đỏ với lông trắng và thường cho quả từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm. Cây khổ sâm cho lá thường được trồng rộng rãi ở nước ta, đặc biệt là ở các tỉnh đồng bằng Bắc bộ

Loại cây khổ sâm cho rễ cũng có chiều cao tương tự với loại cho lá. Lá của nó tương đối giống với lá phan tả diệp, có đặc điểm là lá kép với lông mọc so le nhau. Hoa mọc dọc theo chiều dài của cây và có màu vàng nhạt. Quả của loại này hình cầu, có đầu thuôn dài, và có màu đen. Khổ sâm cho rễ thường được trồng nhiều ở Trung Quốc và hiện đang được mở rộng trồng ở các tỉnh phía bắc.

Tuy nhiên, các nghiên cứu về thành phần hóa học trong lá khổ sâm vẫn còn khá hạn chế. Một số nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng lá của cây chứa các thành phần như flavonoid, alcaloid, acid benzoic, β – sitosterol, tecpenoid, và stigmasterol.

Hình ảnh cây khổ sâm

Công dụng của rễ là lá cây khổ sâm

Rễ cây khổ sâm

Rễ khổ sâm chứa một số hoạt chất có khả năng hỗ trợ ức chế quá trình tổng hợp protein của vi khuẩn, từ đó ngăn ngừa phản ứng viêm. Đặc biệt, dẫn xuất matrin trong rễ khổ sâm có khả năng ức chế sản xuất histamin, giảm các phản ứng dị ứng. Hoạt chất D-matrin cũng được tìm thấy trong rễ khổ sâm, giúp ổn định nhịp tim và hỗ trợ chống lại các rối loạn nhịp tim.

Ngoài ra, rễ khổ sâm có khả năng tăng cường số lượng bạch cầu trong cơ thể, đồng thời giúp ngăn chặn sự phát triển của bệnh máu trắng. Các thành phần khác trong dược liệu này cũng được biết đến với khả năng phòng ngừa bệnh máu trắng. Đặc biệt, oxy matrin, một thành phần trong rễ khổ sâm, có thể ức chế sự kết tập của tế bào mastocyt, từ đó giúp giảm triệu chứng dị ứng và viêm da tiếp xúc.

Hình ảnh cây khổ sâm cho rễ

Lá khổ sâm

Lá khổ sâm được biết đến với nhiều tác dụng quý giá trong việc chăm sóc sức khỏe. Đặc biệt, lá khổ sâm có khả năng chống oxy hóa, kháng viêm, giảm đau và ngăn chặn phản ứng dị ứng. Nó cũng được biết đến với khả năng hỗ trợ cải thiện các vấn đề liên quan đến hệ tim mạch, bao gồm tăng cường lưu lượng máu trong động mạch vành, ngăn ngừa thiếu máu cơ tim và giảm nguy cơ hình thành mảng xơ vữa trong động mạch, từ đó giảm nguy cơ rối loạn nhịp tim và hạ lipid máu.

Ngoài ra, lá khổ sâm còn được biết đến với tác dụng làm long đờm và bổ phế, đặc biệt là trong trường hợp ho dai dẳng, ho có đờm và các triệu chứng của hen suyễn.

Nước sắc từ lá khổ sâm cũng có tính kháng khuẩn cao, giúp ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn như tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn nhóm B, trực khuẩn lỵ và một số bệnh nấm ngoài da. Điều này giúp lá khổ sâm trở thành một phương tiện hiệu quả trong việc chăm sóc sức khỏe và phòng tránh nhiễm trùng.

Lá cây khổ sâm

Bài thuốc từ cây khổ sâm

Bài thuốc từ lá cây khổ sâm

Chữa đau dạ dày

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 16 – 20g lá cây khổ sâm, rửa sạch với nước rồi đem đi sắc để lấy nước đặc. Sử dụng khi nước còn ấm, uống sau bữa ăn trong khoảng 2-3 tuần. Nếu chưa khỏi thì có thể ngưng một vài ngày rồi tiếp tục dùng cho đến khi khỏi bệnh.
• Bài thuốc 2: Sử dụng lá khôi 50g; lá khổ sâm và lá bồ công anh mỗi vị 12g. Sắc các vị thuốc trên kèm theo 600ml nước. Đun sôi với lửa nhỏ cho đến khi nước đặc lại còn 200ml. Lọc bỏ bã lấy nước uống 2-3 lần/ngày, duy trì trong 10 ngày.
• Bài thuốc 3: Sắc lấy nước uống hỗn hợp lá khổ sâm 16g cùng 1 ít dạ cẩm. Mỗi ngày sử dụng một thang và duy trì trong khoảng 2-3 tuần.
• Bài thuốc 4: Nguyên liệu gồm khổ sâm và trần bì mỗi vị 12g; hương phụ, nghệ, bồ công anh mỗi vị 10g; 8g ngải cứu. Đem các vị thuốc tán nhuyễn thành bột mịn rồi mỗi ngày dùng 10-20g uống cùng nước ấm 2 lần/ngày.

Chữa chứng đầy hơi, khó tiêu

• Bài thuốc 1: Sắc khoảng từ 12 – 24g khổ sâm lấy nước uống hoặc có thể đem đi hãm như hãm trà rồi sử dụng.
• Bài thuốc 2: Lá khổ sâm, nhân trần, bồ công anh mỗi vị 12g; lá khôi và chút chít mỗi vị 10g. Giã nhuyễn các vị thuốc trên thành bột rồi pha nước ấm để sử dụng hằng ngày.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị lá khổ sâm, uất kim, hậu phác mỗi vị 12g; bồ công anh 20g, lá khôi 40g, cam thảo 4g, ngải cứu 8g. Sắc lấy nước từ các vị thuốc trên hoặc nấu rồi pha uống cùng với siro.

Trị vẩy nến

Nguyên liệu gồm lá cây khổ sâm, huyền sâm, sinh địa, kim ngân hoa mỗi vị 15g, thương nhĩ tử 10g. Sắc lấy nước uống hỗn hợp trên và sử dụng khi còn ấm. Ngoài ra có thể kết hợp sử dụng lá kinh giới đi kèm với lá khổ sâm và lá trầu không để đun nước tắm ngoài da để giảm nhanh các triệu chứng.

Bài thuốc từ rễ khổ sâm

Làm sạch âm đạo

Nguyên liệu: Khổ sâm, chích thả, lộ phong phòng và phòng phong với lượng bằng nhau. Đem sắc hỗn hợp trên trong 10 phút rồi pha với nước sạch để vệ sinh vùng kín, không thụt rửa vào bên trong.

Ngăn ngừa khô âm đạo

Chuẩn bị nguyên liệu gồm khổ sâm 50g, hà thủ ô 60g. Đem đi sắc lấy nước và bỏ phần bã đi. Dùng nước rửa âm đạo trong 10-15 phút, dùng mỗi ngày 1 lần. Ngoài ra có thể dùng nước đã sắc uống mỗi ngày 2 lần.

Herbal House Việt Nam xin giới thiệu sản phẩm Cao INERMIS – Ngâm rửa vùng kín có thành phần chính từ cây khổ sâm giúp ngăn ngừa viêm nhiễm, hỗ trợ giảm viêm nhiễm, nấm ngứa viêm âm đạo

Nhờ các thành phần từ cây khổ sâm, Cao Inermis bảo vệ mẹ trước các tác nhân gây viêm nhiễm phụ khoa, nhanh lành vết thương tầng sinh môn đối với các mẹ sinh thường. Ngoài ra, Cao Inermis còn tạo mùi hương dễ chịu, cân bằng pH vùng kín và duy trì độ ẩm cho da

Những lưu ý khi sử dụng cây khổ sâm

• Không sử dụng cho người tỳ vị hư hàn hoặc trong tình trạng suy nhược cơ thể, táo bón.
• Tuân thủ đúng liều lượng, tránh quá liều có thể gây ra các phản ứng như nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn.
•  Lá khổ sâm không thích hợp cho trẻ em, phụ nữ đang cho con bú hoặc đang mang thai.

• Tránh kết hợp dùng khổ sâm với các loại dược liệu như bối mẫu thỏ ty tử và phản lê lô, vì chúng có thể gây ra phản ứng không mong muốn.
• Không sử dụng khi can thận hư mà không có triệu chứng nóng.
• Hạn chế sử dụng trong thời gian dài để tránh tổn thương cho tạng can và thận khí.
• Tránh sử dụng cho những người có tỳ vị hư hàn.

Cây khổ sâm không chỉ là một loại dược liệu đơn thuần mà thực tế là sự kết hợp của hai thành phần có tính chất và công dụng khác nhau. Vì vậy, việc lựa chọn loại khổ sâm phù hợp phụ thuộc vào mục đích điều trị cụ thể của mỗi người. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình sử dụng, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ